Jump to content

Մարդու իրավունքները Ռուսաստանում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Մարդու իրավունքները Ռուսաստանում, մարդու իրավունքներն ամրագրված են Ռուսաստանի Սահմանադրության երկրորդ գլխում, ինչպես նաև Ռուսաստանի Դաշնության կողմից վավերացված միջազգային պայմանագրերում։ Այն անձը, ով կարծում է, որ իր սահմանադրական իրավունքը խախտվել է դաշնային օրենքի նորմով, իրավունք ունի բոլոր դատական ատյաններն անցնելուց հետո բողոք ներկայացնել Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրական դատարան։ Բացի այդ, եթե անձը կարծում է, որ խախտվել են իր իրավունքները, որը նախատեսված է Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության եվրոպական կոնվենցիայում կամ Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրում, ապա նա իրավունք ունի համապատասխանաբար դիմել ՄԻԵԴ-ին և ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների հանձնաժողովին։

Սահմանադրական իրավունքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանի Դաշնությունը, Սահմանադրության համաձայն, ժողովրդավարական դաշնային իրավական պետություն է՝ հանրապետական կառավարման ձևով[1]։ Ռուսաստանում մարդու իրավունքների իրավիճակը ժամանակակից Ռուսաստանի արդիական և խիստ քաղաքականացված թեմաներից մեկն է։

Ռուսաստանում մարդու իրավունքներն ու ազատությունները ամրագրված են Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրության 2-րդ գլխում «Մարդու և քաղաքացիական իրավունքներն ու ազատությունները»։ Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացին երկրի տարածքում օգտվում է իր բոլոր իրավունքներից ու ազատություններից և կրում է Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրությամբ նախատեսված հավասար պատասխանատվություն։

Ռուսաստանի Սահմանադրությունը երաշխավորում է մարդու հետևյալ իրավունքները`

  1. Անհատական (այս իրավունքների մեծ մասը բնական են, այսինքն ՝ կապված չեն այն հանգամանքի հետ, որ մարդը տվյալ պետության քաղաքացի է)։
    • կյանքի իրավունք (հոդված 20)
    • արժանապատվության իրավունք (հոդված 21, մաս 1)
    • անվտանգության իրավունք (հոդված 21, մաս 2)
    • անձի ազատության և անվտանգության իրավունք (հոդված 22)
    • անձնական կյանքի անձեռնմխելիության իրավունք, անձնական և ընտանեկան գաղտնիքների, անձի պատվի և բարի անվան պաշտպանության իրավունք (հոդված 23)
    • նամակագրության, հեռախոսային խոսակցությունների, փոստային, հեռագրական և այլ հաղորդագրությունների գաղտնիության իրավունք (հոդված 23, 2-րդ մաս)
    • իրեն իր իրավունքներին և ազատություններին անմիջականորեն ազդող փաստաթղթերին և նյութերին ծանոթանալու իրավունք (հոդված 24, մաս 2)
    • տան անձեռնմխելիության իրավունք (հոդված 25)
    • իրենց ազգությունը որոշելու և նշելու իրավունք (հոդված 26, մաս 1)
    • մայրենիի օգտագործման իրավունք (հոդված 26, մաս 2)
    • ազատ տեղաշարժվելու, բնակության և բնակության վայր ընտրելու իրավունք (հոդված 27, մաս 1)
    • Ռուսաստանի Դաշնությունից դուրս ճանապարհորդելու և առանց խոչընդոտի վերադառնալու իրավունք (հոդված 27, մաս 2)
    • խղճի և կրոնի ազատություն (հոդված 28)
    • մտքի և խոսքի ազատություն (հոդված 29, մաս 1)
    • տեղեկատվության իրավունք (հոդված 29, մաս 4)
  2. Քաղաքական (ծագում է քաղաքացիության պատճառով. այդ իրավունքների մի մասը կարող է սահմանափակվել միայն օտարերկրացիների համար).
    • տեղեկատվության իրավունք (հոդված 29)
    • միավորումների իրավունք, միությունների, կուսակցությունների ազատություն (հոդված 30)
    • հավաքների, հանրահավաքների, ցույցերի, երթերի, պիկետների իրավունք (հոդված 31)
    • պետության գործերին մասնակցելու իրավունք (հոդված 32, պար. 1)
    • ընտրելու և ընտրվելու իրավունք (հոդված 32, պար. 2)
    • պետական մարմիններին դիմելու իրավունք (հոդված 33)
  3. Տնտեսական (ներառյալ սոցիալ-տնտեսական)
    • ձեռնարկատիրական գործունեության ազատություն (հոդված 34)
    • մասնավոր սեփականության իրավունք (հոդվածներ 35, 36)
    • ժառանգության իրավունք (հոդված 35, մաս 4)
    • աշխատանքի ազատություն, աշխատանքի իրավունք՝ անվտանգության և հիգիենայի պահանջները բավարարող պայմաններում (հոդված 37)
    • գործազրկությունից պաշտպանվելու իրավունք (հոդված 37)
  4. Սոցիալական (ներառյալ սոցիալ-տնտեսական)
    • հանգստի իրավունք (հոդված 37)
    • մայրության, մանկության և հայրության իրավունք (հոդված 38)
    • սոցիալական ապահովության իրավունք (հոդված 39)
    • առողջության և բժշկական օգնության իրավունք (հոդված 41)
    • բարենպաստ միջավայրի իրավունք (հոդված 42)
    • կրթության իրավունք (հոդված 43)
  5. Մշակութային
    • ստեղծագործական և դասավանդման ազատություն (հոդված 44, մաս 1)
    • մշակութային կյանքին մասնակցելու իրավունք. մշակութային հաստատություններից օգտվելու համար (հոդված 44, մաս 2)
    • մշակութային արժեքների մատչելիություն (հոդված 44, մաս 2)
  6. Բնապահպանական (առանձնացվել է սոցիալ-տնտեսականից, բայց դասակարգումը չի ճանաչվում բոլոր հետազոտողների կողմից)
    • բարենպաստ շրջակա միջավայրի իրավունք (հոդված 42)
    • իր վիճակի մասին հավաստի տեղեկություններ ստանալու իրավունք (հոդված 42)
    • շրջակա միջավայրի խախտմամբ առողջությանը կամ գույքին պատճառված վնասի հատուցման իրավունք (հոդված 42)

Մարդու բոլոր իրավունքներն ու ազատությունները հավասարապես պաշտպանված են. իրավունքների և ազատությունների հիերարխիան Սահմանադրությամբ սահմանված չէ։ Իրավունքները կապված են պարտականությունների հետ։ Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացու պարտականությունները`

  • Օրենքների պահպանում (հոդված 15, մաս 2)
  • թույլ չտալ, որ խախտվեն այլ անձանց իրավունքներն ու ազատությունները, իրենց իրավունքների և ազատությունների իրականացման ընթացքում (հոդված 17, 3-րդ մաս)
  • հոգ տանել իրենց երեխաների մասին, նրանց դաստիարակության մասին (հոդված 38, մաս 2)
  • 18 տարեկան հասակում, հոգ տանել իրենց հաշմանդամ ծնողների մասին (հոդված 38, մաս 3)
  • Հիմնական ընդհանուր կրթությունը պարտադիր է (հոդված 43, մաս 4)[2]
  • Ծնողները կամ նրանց փոխարինողները ապահովում են, որ իրենց երեխաները ստանան հիմնական ընդհանուր կրթություն։ (v. 43, մաս 4)
  • Պատմամշակութային հուշարձանների պաշտպանություն (հոդված 44, մաս 3)
  • Հարկերի վճարում (հոդված 57)
  • Բնության և շրջակա միջավայրի պաշտպանություն, բնական ռեսուրսների խնայողական օգտագործում (հոդված 58)
  • Հայրենիքի պաշտպանություն (հոդված 59, մաս 1)

Ռուսաստանի պետական մարմինների և պաշտոնատար անձանց գործունեության մեջ մարդու իրավունքների և ազատությունների նկատմամբ համապատասխանության հսկողությունն իրականացվում է Ռուսաստանի Դաշնությունում մարդու իրավունքների հանձնակատարի կողմից՝ Ռուսաստանի Սահմանադրության համաձայն։

Խտրականությունը օրենքով արգելված է։ Քրեական օրենսգիրքը պարունակում է 136-րդ հոդվածը՝ «Մարդու և քաղաքացու իրավունքների և ազատությունների հավասարության խախտում», որով նախատեսվում է պատասխանատվության ենթարկել պաշտոնական դիրքի չարաշահման համար։ Պատասխանատվությունը տեսականորեն խիստ է՝ տուգանք 100-ից 200 հազար ռուբլի, պարտադիր աշխատանք մինչև 480 ժամ, ուղղիչ աշխատանքներ մինչև 2 տարի կամ ազատազրկում մինչև 5 տարի[3]։ Գործնականում, այս հոդվածը, ըստ երևույթին, ընդհանրապես չի կիրառվում։ Ըստ 2014 թվականի դատական վիճակագրության, այս հոդվածով ոչ ոք դատապարտված չէր[4]։

Խոշտանգումների և դաժան վերաբերմունքի դեպքեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես նաև՝ Խոշտանգումներ Ռուսաստանում

Amnesty International-ը իր տարեկան զեկույցներում հաղորդում է Ռուսաստանի բանտերում խոշտանգումների դեպքերի, ինչպես նաև կալանավայրերում ամբաստանյալների ոստիկանության կողմից ծեծի ենթարկվելու դեպքերի մասին։

Ռուսաստանի Դաշնությունում նախաքննության և ժամանակավոր կալանքի տակ գտնվող անձանց խոշտանգումների փաստերը չի կարելի ժխտել։ Երկիրը երբեմն անկարող է լինում պահպանել միջազգային և ներքին օրենսդրությամբ ստանձնած պարտավորությունները՝ կապված քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության հետ[5]։

Կազմակերպության 2005 թվականի պաշտոնական զեկույցում կազմակերպությունը ստացավ հանցանշաններ և բժշկական ապացույցներ ավելի քան 100 խոշտանգումների վերաբերյալ Ռուսաստանի 89 տարածաշրջաններից 11-ում (բացառությամբ Չեչնիայի և այլ թեժ կետերի)[6]։

Amnesty International-ը ներկայացնում է նաև դեպքերը, երբ բանտարկյալների նկատմամբ խոշտանգումներ են իրականացվել այլ բանտարկյալների կողմից։ Մարդու իրավունքների այդպիսի խախտումների օրինակ է Եկատերինբուրգում մոտ 30 կասկածյալի հանցագործների կողմից ծեծի ենթարկելու դեպքը։ Որոշ տուժածներ խոսեցին հատուկ խցերի մասին, որտեղ կասկածյալներին բռնաբարել էին[6]։

2006 թվականի հունվարին Ռուսաստանին պարտադրվեց վճարել 250 հազար եվրո փոխհատուցում Նիժնի Նովգորոդի բնակիչներից մեկին էլեկտրական հոսանքով խոշտանգումների համար, որը, ըստ Եվրոպական դատարանի, դրա հետևանքով հաշմանդամ էր դարձել[6][7]։

Ռուսաստանը, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի որոշմամբ, պարտավոր էր վճարել 35 հազար եվրո՝ Ռոստովի մարզի բնակիչ Օլգա Մենեշևայի բռնաբարության և խոշտանգումների համար։ Ոստիկանությունը 5 օր շարունակ ոտքերով և մահակներով ծեծի էր ենթարկել նրան` պահանջելով ցուցմունք տալ։ Նրան սպառնում էին բռնաբարությամբ և հարազատների դեմ բռնություն գործադրելով, արգելվել էր զանգահարել որևէ մեկին[8][9]։ Դատավարությունից քիչ առաջ աղջիկը հայտնեց, որ իրեն սպառնում են, բայց գործը քննվել էր։

Ըստ «Բաշկորտոստանի հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանության» շարժման տնօրեն Իլդար Իսանգուլովի` 2007 թվականին Բաշկորտոստանում տասնյակ քրեական գործեր չեն քննվում, քանի որ տուժածների և զոհերի հարազատները ոստիկանության աշխատակիցներին կասկածում են այդ հանցագործություններում ներգրավված լինելու մեջ։ Այդպիսի գործերից են 17-ամյա Սվետլանա Քարամովայի և 15-ամյա Ելենա Ալեքսանդրովայի սպանությունները[10][11]։

Զանգվածային ծեծ Բլագովեշչենսկում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Զանգվածային ծեծ Բլագովեշչենսկում

2004 թվականի դեկտեմբերին ոստիկանության Բլագովեշչենսկ քաղաքում, ինչպես նաև շրջակա 20 գյուղերում ոստիկանությունը զանգվածաբար ծեծի ենթարկեց բնակիչներին, ըստ իրավապաշտպանների, տուժել են ավելի քան 1000 մարդ (ըստ հետաքննության տվյալների՝ մոտ 300 մարդ վիրավորվել է)։ Մարդիկ ծեծի էին ենթարկվել, խոշտանգվել, ստիպել էին կեղծ ցուցմունքներ տալ։ Այն բանից հետո, երբ իրավապաշտպանները և «Նովայա Գազետան» անդրադարձան այդ ապօրինի գործողություններին, ոստիկանությունը փորձեց թաքցնել իրենց կողմից իրականացված բռնությունները՝ տուժածներին մեծ կաշառք առաջարկելով և փորձելով համոզել նրանց հետ վերցնել իրենց հայցապահանջները։

Խոսքի ազատություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Խոսքի ազատությունը Ռուսաստանում

Ռուսաստանում գրանցված են շատ լրատվամիջոցներ, սակայն ամենամեծ դաշնային հեռուստաալիքները պետական են։ Բացի այդ, խոսքի ազատությունը զգալիորեն սահմանափակվում է մի շարք օրենսդրական ակտերով։ Ռուսական տպագիր մամուլն առանձնանում է նրանով, որ դրանք անկախ են ոչ այնքան իրավաբանորեն, որքան սոցիալական առումով (ընթերցողներից). հրապարակումները գրեթե չեն արձագանքում ընթերցողների նամակներին, չեն աջակցում նրանց հետ «հետադարձ կապին», չեն ուսումնասիրում իրենց գործունեության մասին, ընթերցողների գնահատականները, չեն ձգտում բավարարել ընթերցողների տեղեկատվական կարիքները՝ առաջարկելով միայն լրագրողական հրապարակումներում նշված տպագիր էջերի և սյուժեների իրենց սեփական տեսլականը[12]։ Հետխորհրդային շրջանում ռուսական թերթերի ընթերցողների լսարանը կտրուկ նվազել է, 1990 թվականին անցկացված հարցումների համաձայն, հարցվածների 4%-ը պարբերաբար չի կարդում մամուլ, 2002 թվականին՝ հարցվածների 13.5%-ը, իսկ 2006 թվականին՝ հարցվածների 30%-ը[13]։ Նաև խոսքի ազատությունը սահմանափակվում է հակա-ծայրահեղական օրենսդրությամբ, որի կանոնները որոշ դեպքերում հստակ ձևակերպված չեն։ Պետական պաշտոնյաների զրպարտության համար քրեական հետապնդումը նույնպես նպաստում է խոսքի ազատության սահմանափակմանը։

Ծայրահեղականության համար զանգվածային քրեական հետապնդումներ (2011 թվականից)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Ծայրահեղականություն

Համաձայն Amnesty International-ի` Ռուսաստանի իշխանությունները 2016 թվականին «չափազանց հաճախ օգտագործում էին հակա-ծայրահեղական օրենսդրություն, դրանով իսկ խախտելով կարծիքի ազատության իրավունքը»[14]։ Միևնույն ժամանակ, «Amnesty International»-ը, վկայակոչելով «Սովա» ոչ առևտրային ընկերությունից ստացված տվյալները, նշել է, որ ծայրահեղականության համար նախատեսված բոլոր պատժամիջոցների 90%-ը վերագրվում է սոցիալական ցանցերում հաղորդագրություններին և հայտարարություններին[14]։ 2011 թվականից ի վեր Ռուսաստանում կտրուկ աճել է ծայրահեղականության մեջ դատապարտված մարդկանց թիվը (Ռուսաստանի Դաշնության քրեական օրենսգրքի 282-րդ հոդված) - 2011 թվականին դրա համար դատապարտվել է 149 մարդ (117 հոգի հիմնականի համար և 32-ը՝ լրացուցիչ որակավորման)[15], իսկ 2015 թվականին՝ արդեն 444 մարդ (հիմնականով 378 մարդ և լրացուցիչով 66 մարդ)[16]։ Այսինքն 4 տարվա ընթացքում 282-րդ հոդվածով նախատեսված դատապարտյալների թիվն աճել է ավելի քան 3 անգամ։ Հավանաբար, դատապարտյալների թվի ավելացումը պայմանավորված է նրանով, որ 282-րդ հոդվածը թույլ է տալիս պատժամիջոցներ կիրառել «սոցիալական խմբի» նկատմամբ ատելություն կամ թշնամանք հրահրելու համար, մինչդեռ «սոցիալական խմբի» հայեցակարգը սահմանված չէ Ռուսաստանի օրենսդրությամբ։ Հետևաբար, քրեական գործերում ծագում են առավել զարմանալի «սոցիալական խմբեր»։ Օրինակ՝ Եկատերինբուրգում միայնակ մայրը՝ Է. Վոլժենինան, դատապարտվել է «Ուկրաինայի արևելքում աշխարհազորայինների կողմից մարտնչող ռուս կամավորականների նկատմամբ ատելություն հրահրելու համար», ընդ որում դատարանը որոշում է կայացրել ոչնչացնել որպես հանցագործության գործիք ճանաչված՝ համակարգիչն ու մկնիկը[17]։ Amnesty International-ը Վոլոգենինայի դեպքը ներկայացնում է որպես խոսքի ազատության խախտման օրինակ[14]։ Բացի այդ, Ռուսաստանի առանձին դատախազների գիտելիքների մակարդակը միշտ չէ, որ բարձր է։ Օրինակ՝ ծայրահեղական խորհրդանիշների հետ կապված վարչական իրավախախտման գործով դատախազի օգնականը խոստացավ Կուկրնիկսներին իր աշխատասենյակ կանչել (ըստ երևույթին, նա չգիտեր, որ նրանք վաղուց մահացել են)[18]։ Ռուսաստանում երբեմն ծայրահեղականության համար հետապնդվում են այն անձիք, ովքեր հանդես են գալիս իշխանությունների ներկայացուցիչների դեմ, որոնց դատարանը ճանաչում է որպես սոցիալական խումբ։ Օրինակ, բլոգեր Ս. Տերենտիևը դատապարտվեց դեռևս 2008 թվականին ոստիկանության ծառայողների նկատմամբ ատելություն հրահրելու համար, որին դատարանը ճանաչեց որպես սոցիալական խումբ։ «Ծայրահեղականության» հայեցակարգի նման լայն մեկնաբանությունը վաղուց քննադատության էր ենթարկվել Եվրոպայի խորհրդի կազմակերպությունների կողմից։ 2012 թվականին Վենետիկի հանձնաժողովը ճանաչեց ծայրահեղական գործողություններին հակահարված տալու Ռուսաստանի օրենքը՝ որպես չափազանց մշուշոտ և անկանխատեսելի[19]։ 2013 թվականին ռասիզմի և անհանդուրժողականության դեմ եվրոպական հանձնաժողովը առաջարկել է Ռուսաստանին վերանայել «ծայրահեղականության» սահմանումը, «ապահովել, որ այն վերաբերվի միայն ատելության և բռնության լուրջ դեպքերին», և օրենքը «հստակ սահմանի այն չափանիշները, որոնք պետք է պահպանել, որպեսզի որևէ դեպք ծայրահեղականություն հայտարարվի», ընդ որում հանձնաժողովը նշեց, որ 2016 թվականին արված իր առաջարկությունը 3 տարվա ընթացքում չի իրականացվել[20]։

Որոշ դեպքերում ծայրահեղական բնույթի հանցագործությունները մոգոնվում են իրավապահ մարմինների կողմից՝ առաջխաղացման և այլ խրախուսանքներ ստանալու նպատակով։ Օրինակ՝ Ռոստովի մարզում 2016 թվականի հուլիսին դատապարտվեց ոստիկանության ծառայող (և անմիջապես ազատվեց պատժից, համաներման արդյունքում), որը նախկինում գործով ներգրավված քաղաքացուն ստիպել էր սոցցանցում տեղադրել արգելված խորհրդանիշներ, խոստանալով նույնիսկ նրա համար վարչական տուգանք վճարել։ Ոստիկանն իր գործողությունները պատճառաբանել էր խրախուսում ստանալու և իր աշխատանքի դրական գնահատականի ակնկալիքով[21]։

Քրեական օրենսգրքի նոր հոդվածներ, խոսքի համար քրեական պատասխանատվություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013-2014 թվականներին Ռուսաստանի Դաշնության քրեական օրենսգիրքը համալրվել է մի քանի հոդվածներով, որոնք քրեական պատասխանատվություն են նախատեսում արտահայտությունների համար.

  • Հոդված 280.1. Հրապարակային կոչեր ուղղված Ռուսաստանի Դաշնության տարածքային ամբողջականությունը խախտող գործողությունների իրականացմանը (ներդրվել է 2013 թվականի վերջին, խստացվել է 2014 թվականին[22])։ 2015 թվականին Ռուսաստանում այս հոդվածով դատապարտվել է 5 մարդ[16]։
  • Հոդված 354.1. Նացիզմի վերականգնումը, որը (1-ին և 2-րդ մասերը) նախատեսում է քրեական պատասխանատվություն, ներառյալ` «Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին ԽՍՀՄ գործունեության մասին գիտակցաբար կեղծ տեղեկություններ տարածելը» (ներդրվել է 2014 թվականին[23])։ 2015 թվականին Ռուսաստանում 1 անձ դատապարտվել է այս հոդվածի 1-ին մասով[22]։

Պետական պաշտոնյաների նկատմամբ զրպարտության համար քրեական հետապնդում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանում 128.1-րդ հոդվածը՝ «Զրպարտություն», երբեմն կիրառվում է հետապնդելու նրանց, ովքեր քննադատում են պետական պաշտոնյաներին։ Օրինակ՝ 2016 թվականին հարուցվեց քրեական գործ Մագադանի մի բնակչի նկատմամբ այս հոդվածի առաջին մասով, որը քննադատել էր տեղի նահանգապետ Վլադիմիր Պեչյոնին՝ կառուցապատված տների որակի հասարակական ստուգման ժամանակ[24]։ Հատկանշական է, որ քրեական գործը չի հարուցվել հետաքննության մարմնի կողմից, այլ Քննչական կոմիտեի կողմից, և այն ուղարկվել է հատուկ կարևորագույն գործերի բաժին[25]։ Ռուսաստանում նման գործերը օրենքով հանձնվում են ոչ թե Քննչական կոմիտեին, այլ հետաքննող մարմիններին` տեղական ոստիկանության բաժանմունքներին։ Բայց նահանգապետի համար, ըստ երևույթին, բացառություն էր արվել։ 2016 թվականին քրեական գործ է հարուցվել մրցարշավորդ Է. Կիտուաշվիլիի դեմ, որի կողմից դատարանում արտասանած ճառը ճանաչվել է որպես կոռուպցիայի զրպարտություն ՆԳՆ երեք բարձրաստիճան պաշտոնյաների նկատմամբ[26]։

Լրագրողների և լրատվամիջոցների իրավունքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ Հրապարակայնության պաշտպանության հիմնադրամի տվյալների, 2014 թվականին Ռուսաստանում սպանվել է 5 լրագրող, 58 հարձակում է կատարվել մամուլի ներկայացուցիչների վրա, 103 լրագրող ձերբակալվել է անվտանգության ուժերի կողմից, և գրանցվել է լրագրողների և լրատվամիջոցների քրեական հետապնդման 24 դեպք[27]։ Բացի այդ, 2014 թվականին արձանագրվել են ճնշման այլ դեպքեր, մասնավորապես՝ խմբագիրների և լրագրողների 23 պաշտոնանկություններ, 392 լրագրողների տեղեկատվություն տրամադրման մերժում, 11 լրատվամիջոցների տպագրման (տարածման) դադարեցում, եթերից անջատման 36 դեպքեր (հեռարձակման դադարեցում), լրատվամիջոցների գործունեության դադարեցման 15 դեպք, տպաքանակի առգրավման (գնում կամ բռնագրավում) 17 դեպք[27]։

Հավաքների ազատություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2017 թվականի սեպտեմբերին հրապարակված Եվրախորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատարի հուշագրում նշվում է, որ 2012 և 2014 թվականներին օրենսդրական փոփոխություններից հետո հանրային միջոցառումների Ռուսաստանի իրավական կարգավորման հարցում շատ ավելի շատ սահմանափակումներ են եղել, հատկապես կազմակերպիչների կողմից միջոցառման վայրը ինքնուրույն որոշելու հնարավորության և հասարակական միջոցառման բնույթի հետ կապված։ Ծանուցման կարգը, որն ավելի վաղ մեկնաբանվում էր սահմանափակորեն, գործնականում վերածվում է հրապարակային միջոցառում անցկացնելու թույլտվություն ստանալու իրական պարտավորության։ Իշխանությունները հազվադեպ են հանդուրժում խախտումները հասարակական միջոցառումներ կազմակերպելու և անցկացնելու հարցում, հատկապես եթե դրանք նախապես համաձայնեցված չեն եղել։ Միջոցառումների կազմակերպման խախտման և հասարակական միջոցառումների անցկացման համար տույժերը, ներառյալ քրեական պատասխանատվությունը, կտրուկ խստացվել են և լայնորեն կիրառվում են[28]։

Դավանության ազատություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Կրոնը Ռուսաստանում

Ռուսական օրենսդրության մեջ խղճի ազատության իրավունքը ամրագրված է Սահմանադրության 28-րդ հոդվածով, որը սահմանում է, որ «յուրաքանչյուրին երաշխավորված է խղճի ազատությունը, կրոնի ազատությունը, ներառյալ՝ այլ կրոնական դավանանքների անհատական կամ համատեղ դավանանքի իրավունքը, կամ որևէ մեկին դավանելու իրավունք, ազատորեն ընտրել, ունենալ և տարածել կրոնական և այլ համոզմունքներ և գործել դրանց համաձայն»։ Նույն դրույթը ամրագրված է «Խղճի ազատության և կրոնական միավորումների մասին» Դաշնային օրենքում (հոդված 3, կետ 1)։ Օրենքի նույն հոդվածը բացահայտում է խղճի ազատության իրավունքի մի շարք կարևոր տեսանկյուններ։ Ոչ ոք պարտավոր չէ զեկուցել կրոնի հանդեպ իր վերաբերմունքի մասին և չի կարող ստիպված լինել որոշել իր վերաբերմունքը կրոնի նկատմամբ, կամ հրաժարվել կրոնական ծառայություններին մասնակցելուց կամ չընդգրկվել այլ կրոնական ծեսերի և արարողությունների, կրոնական միավորումների գործունեության մեջ, կրոնի ուսուցման մեջ։ Արգելվում է կրոնական միություններում անչափահասներին ներգրավելը, ինչպես նաև անչափահասներին կրոն սովորեցնել իրենց կամքին հակառակ և առանց նրանց ծնողների կամ նրանց փոխարինող անձանց համաձայնության։ Խղճի ազատության և կրոնական ազատության իրավունքի իրացման խոչընդոտումն արգելվում և հետապնդվում է դաշնային օրենսդրությանը համապատասխան։ Արգելվում է հասարակական միջոցառումների անցկացումը, քաղաքացիների կրոնական զգացմունքները վիրավորող տեքստեր և պատկերներ փակցնելը կրոնական հաստատությունների մոտակայքում։ Խոստովանության գաղտնիությունը պաշտպանված է օրենքով։ Հոգևորականը չի կարող պատասխանատվություն կրել վկայությունից հրաժարվելու համար այն խոստովանության պատճառով, որը նրան հայտնի է դարձե[29]։

2017 թվականի ապրիլի 20-ին Ռուսաստանի Դաշնության Գերագույն դատարանը ճանաչեց «Ռուսաստանում Եհովայի վկաների կառավարման կենտրոնի» գործունեությունը ճանաչեց ծայրահեղական՝ արգելելով դրա և Ռուսաստանում գործող 3955 մասնաճյուղերի գործունեությունը[30]։ Ռուսաստանում «Եհովայի վկաների կառավարման կենտրոնի» ունեցվածքը ենթակա է բռնագրավման հօգուտ պետության[31]։ 2017 թվականի հուլիսի 17-ին Ռուսաստանի Դաշնության Գերագույն դատարանը մերժեց «Ռուսաստանում« Եհովայի վկաների կառավարման կենտրոնի» բողոքարկումը կազմակերպության ծայրահեղական ճանաչման, դրա լուծարման և գործունեության արգելման վերաբերյալ[32]։

2017 թվականի օգոստոսի 17-ին Ռուսաստանի Դաշնության Արդարադատության նախարարությունը «Ռուսաստանում Եհովայի վկաների կառավարման կենտրոն»-ը և նրա 395 տեղական կրոնական կազմակերպությունները ներառեց Ռուսաստանում արգելված կազմակերպությունների ցանկում[33]։

2018 թվականի ապրիլից սկսեցին Եհովայի վկաների զանգվածային ձերբակալությունները Ռուսաստանի տարբեր քաղաքներում։ Երկու ամսում ծայրահեղական կազմակերպության գործունեությանը մասնակցելու համար քրեական գործեր են հարուցվել կազմակերպության մոտ 20 անդամների դեմ (նրանցից մի քանիսը ձերբակալվել են)[34]։

  • Պերմ - 1 անձ;
  • Օրենբուրգի շրջան - 11 մեղադրյալ (3-ը կալանքի տակ են վերցվել),
  • Բիրոբիջանսկի - 1 մեղադրյալ (կալանավորված է, բայց ավելի ուշ ազատ է արձակվել),
  • Մուրմանսկի շրջան - 2 մեղադրյալ (երկուսին էլ բերման են ենթարկել),
  • Վլադիվոստոկ - 3 մեղադրյալ (1 կալանավորված է, երկու տարեց կանայք ազատ են արձակվել չհեռանալու պայմանով),
  • Ուֆա - 1 անձ,
  • Օրյոլ - Օրյոլի Երկաթուղային շրջանի դատարանը Դանիայի քաղաքացի Դենիս Քրիստինսենին դատապարտեց 6 տարվա ազատազրկման՝ նրան մեղավոր ճանաչելով ծայրահեղականության մեջ (քրեական օրենսգրքի 282.2 հոդվածի 1-ին մաս)[35]։

«Amnesty International» միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը պաշտպանեց կազմակերպությանը Ռուսաստանի իշխանությունների ոտնձգություններից[36]։

2012 թվականի փետրվարի 14-ին Եվրախորհրդարանը արտահայտեց «խորը մտահոգություն այն մասին, որ ծայրահեղական օրենսդրությունը սխալ է կիրառվում և չարաշահվում է» Եհովայի վկաների հետ կապված նյութերը «անհիմն ճանաչվում են ծայրահեղական և արգելվում են»[37]։

2015 թվականին ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների հանձնաժողովը մտահոգություն հայտնեց զեկույցների կապակցությամբ, որ «Ծայրահեղական գործողություններին հակազդելու մասին» Դաշնային օրենքը «ավելի ու ավելի է օգտագործվում ՝ սահմանափակելու [...] կրոնական ազատությունը, ուղղված է, մասնավորապես, Եհովայի վկաների դեմ»։

Աշխատանքային իրավունքները Ռուսաստանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանում աշխատանքային իրավունքների խախտման հատկապես ծանր իրավիճակ է դատապարտյալների զբաղվածության ոլորտում։ Ռուսաստանի Դաշնության մարդու իրավունքների հանձնակատարը իրավիճակը բնութագրում է աղետալի։ Համաձայն Դաշնային քրեակատարողական ծառայության տվյալների աշխատանքով ապահովված էին բանտարկության դատապարտվածների մոտ 30%-ը[38]։ Բանտարկյալները սովորաբար ստանում են շատ ցածր աշխատավարձ, որոշ դեպքերում՝ խորհրդանշական։ 2013 թվականին Ռուսաստանի Դաշնությունում մարդու իրավունքների պաշտպանի ներկայացուցիչներն այցելեցին Մարիական հանրապետության երկու ուղղիչ գաղութներ (ՈՒԳ No. 6 և ՈՒԳ No. 7)։ Պարզվեց, որ դատապարտյալների նվազագույն աշխատավարձը 1080 ռուբլի է (ավելի քան 4 անգամ ավելի ցածր, քան դաշնային նվազագույն աշխատավարձը), իսկ միջին աշխատավարձը եղել է ամսական 2243-ից 3217 ռուբլի։ Սվերդլովսկի մարզում ՈՒԳ No. 46–ում դատապարտյալի միջին աշխատավարձը չի գերազանցել 1980 ռուբլին, և այդ գումարի ոչ ավելի, քան մեկ քառորդն է մուտքագրվել դատապարտյալի անձնական հաշվեհամարին։ Հաճախակի են դեպքերը, ինչպես նշված է Կոմիսարի զեկույցում, երբ դատապարտյալի ամսական աշխատավարձը կազմել է երկու հարյուր ռուբլի[39]։

Ազատ քաղաքացիների աշխատանքային իրավունքների խախտմանը նպաստում են Ռուսաստանի Դաշնության աշխատանքային օրենսգրքի նորմերը, որոնք սահմանում են աշխատանքային վեճերի հայցային վաղեմության ժամկետի սահմանափակումներ։ Աշխատակիցն իրավունք ունի 3 ամսվա ընթացքում դիմել դատարան իրավախախտման պարզելու պահից կամ այն պահից երբ պետք է իմանար, որ խախտվել է իր իրավունքները (2016 թվականից, բացառությամբ այն դեպքերի, որոնք կապված են աշխատավարձերի չվճարման հետ)։ Աշխատանքից ազատելը անօրինական ճանաչելու համար աշխատողը կարող է դիմել դատարան` աշխատանքից ազատման հրամանի պատճենը ստանալու կամ աշխատանքային գրքույկ տրամադրելու պահից մեկ ամսվա ընթացքում։ Գործատուն իրավունք ունի սույն հոդվածի համաձայն` մեկ տարվա ընթացքում դիմել դատարան այն բանից հետո, երբ իմացել է, որ աշխատողն իրեն վնաս է պատճառել։ Դատարան դիմելու այս ժամկետները աշխատանքային օրենսգրքին են փոխանցվել ՌՍՖՍՀ աշխատանքային օրենսգրքի 211-րդ հոդվածից[40]։ 2016 թվականին աշխատավարձը չվճարելու հետ կապված վեճերի համար աշխատողի դատարան դիմելու ժամկետը բարձրացավ մինչև 1 տարի[41]։ Ռուսաստանի Դաշնությունում մարդու իրավունքների հպաշտպանի 2016 թվականի զեկույցում ասվում է, որ գործատուները հաճախ արհեստականորեն կանխում են աշխատակցի դատարան դիմելը աշխատանքից ապօրինի ազատելու դեպքում (նրանք առաջարկում են նախ դիմել Աշխատանքի պետական տեսչության հետ՝ խոստանալով, որ շուտով աշխատանքով կապահովեն և այլն)[42]։ Արդյունքում, աշխատողը բաց է թողնում մեկամսյա ժամկետը, և դատարանը ստիպված է լինում մերժել նրա աշխատանքից ազատվելու դեպքի վերաբերյալ հայցի քննությունը[42]։ Ռուսաստանի Դաշնությունում մարդու իրավունքների հանձնակատար Տատյանա Մոսկալկովան, Ռուսաստանի Անկախ Արհմիությունների Դաշնության աջակցությամբ, առաջարկեց երկարաձգել աշխատանքից ազատման գործերով դատական բողոքարկման ժամկետը[42]։

Ռուսաստանում կան միլիոնավոր հանցավոր անցյալ ունեցող անձինք[43]։ Ըստ Ռուսաստանի Դաշնության Գերագույն դատարանի նախագահի նախկին առաջին տեղակալ Վլադիմիր Ռադչենկոյի` 2008 թվականի տվյալներով հանցավոր անձինք կազմում էին մոտ 15 միլիոն մարդ, կամ երկրի չափահաս տղամարդկանց գրեթե մեկ քառորդը[43]։ Այնուամենայնիվ, այս կատեգորիայի միայն մեկ երրորդը (մոտ 5 միլիոն) սպասում էր իրական եզրակացության[43]։ Ռուսաստանում նույնիսկ որոշ մասնավոր կազմակերպություններում սովորություն կա հրաժարվել աշխատանքի ընդունել նրանց, ովքեր նախկինում դատապարտված են եղել։ Քրեական գրառման վերաբերյալ տեղեկատվությունը պաշտոնապես փակ է, բայց իրականում կազմակերպությունների անվտանգության ծառայությունները ինչ-որ կերպ ստուգում են թեկնածուներին։ Հարցաթերթիկներում, որոնցով դիմորդը լրացնում է աշխատանքի ընդունվելիս, հաճախ կա կետ, թե արդյոք նա ներգրավված է որևէ քրեական գործով։ Վերջին տարիներին օրենքով ամրագրված է հանցավոր անցյալ ունեցող անձանց աշխատանքային խտրականությունը։

Ռուսաստանում օրենքը սահմանում էր գործազուրկների հետևյալ կատեգորիաները

1. Քրեական անցյալ ունեցող անձինք` անկախ այն հոդվածից, որով ներգրավված է եղել անձը։ Դատապարտման պահից անցած ժամանակը նշանակություն չունի։ Նույն կատեգորիայի մեջ են մտնում նրանք, ում դեմ գործը հարուցվել է, բայց աշխատանքից ազատվել է ոչ վերականգնողական հիմունքներով (համաներում, վաղեմության ժամկետի լրանալու, կողմերի հաշտեցում, ակտիվ զղջում)։ 2011 թվականից ի վեր այս կատեգորիայի համար սահմանվել է ոստիկանությունում ծառայելու ցմահ արգելք։ Քրեական գործ հարուցված բոլոր ոստիկանները, ներառյալ չեղյալ հայտարարվածները, ազատվել են աշխատանքից՝ անկախ իրենց վաստակի և դատապարտման պահից հետո անցած ժամանակի։ Հանցագործության ծանրությունը նշանակություն չուներ. Ինչպես սպանության համար դատապարտվածները, այնպես էլ ծեծի համար դատապարտվածները ենթակա էին աշխատանքից ազատման։ Ոստիկանությունում աշխատանքից ազատվել են նաև նրանք, ովքեր չեն դատապարտվել քրեական գործի կարճվելու պատճառով։ Սահմանադրական դատարանը համարում է, որ ՆԳՆ-ից չեն կարող ազատվել միայն այն անձինք, ովքեր ունեն հանցավոր անցյալ, բայց նրանց նկատմամբ հարուցված քրեական գործը կարճվել է կողմերի հաշտեցման միջոցով, նախքան այդպիսի անձանց ՆԳՆ աշխատանքիընդունման արգելքի սահմանումը, (Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրական դատարանի 2014 թվականի մարտի 21-ի որոշում)[44]։ 2013 թվականին աշխատանքից հեռացվեց ոստիկանության գնդապետ Ա.Պ. Գուսևը, ում հետ կապված քրեական գործը 2007-ին, կարճվել էր վաղեմության ժամկետի լրանալու պատճառով։ Վերականգնման հասնելու համար Աշխատանքից ազատվածների վերականգնման փորձերն ապարդյուն անցան, Սահմանադրական դատարանը հրաժարվեց ընդունել նրանց բողոքը՝ գտնելով որ սահմանադրական իրավունքների խախտումներ չկան[45]։ Իրավիճակին ողբերգականություն հաղորդեց հատկապես այն փաստը, որ գնդապետ Ա. Գուսևը գործով ներգրավվել էր մասնակի մեղադրանքով, մինչդեռ մասնակի մեղադրանքով գործերով հանցագործությունները չեն դիտարկվում որպես բարձր հանրային վտանգ ներկայացնող դեպք։ Նման հանցագործությունների դեպքերը տուժողի պահանջով քննվում էին հաշտարար դատավորի կեղմից։ Դատավորը պարտավոր է դադարեցնել մասնակի մեղադրանքի գործը վերականգնողական հիմունքներով, եթե տուժողը հրաժարվում է դիմումից, կամ եթե տուժողը չի ներկայանում դատական նիստին առանց հարգելի պատճառի։

2. Քրեական անցյալ ունեցող անձինք, եթե նրանց վերագրվող հոդվածը դասվում է հանցագործությունների որոշակի կատեգորիայի։ Գործազուրկների այս կատեգորիան առաջացել է 2011-2012 թվականներին։ Ըստ երևույթին, երբ արգելք սահմանվեց, օրենսդիրները չէին կենտրոնանում այս կամ այն հոդվածի ծանրության վրա կամ նույնիսկ դրա վերնագրի վրա, այլ Քրեական օրենսգրքի այն գլխի վերնագրի վրա, որում ներառված է այս հոդվածը։ Հետևաբար,այս կատեգորիայի տակ էին ընկնում բոլոր նրանք, ովքեր ներգրավված էին անձի կյանքի և առողջության, ազատության, պատվի և արժանապատվության (բացառությամբ հոգեբուժարանում ապօրինի տեղավորվելու, զրպարտության և վիրավորանքի), սեռական անձեռնմխելիության և անձի սեռական ազատության, ընտանիքի և անչափահասների առողջության և հասարակական բարոյականության, պետության սահմանադրական կարգի և անվտանգության հիմքերի, ինչպես նաև հանրային անվտանգության դեմ ուղղված հանցագործությունների համար։ Այս կատեգորիայի զրկված մարդկանց ճնշող մեծամասնությունը ներգրավված էր ալիմենտ չվճարելու (ընտանիքի և անչափահասների դեմ կատարված հանցագործության), ծեծի (կյանքի և առողջության դեմ), սպանության սպառնալիքի, առողջությանը թեթև կամ չափավոր վնաս պատճառելու հանցագործությունների մեջ։ Աշխատանքային օրենսգիրքը սահմանել է ցմահ և անվերապահ արգելք` զրկվածների այս կատեգորիայի կրթական հիմնարկներում, երեխաների համար նախատեսված մշակութային հաստատություններում, ինչպես նաև երեխաների բուժման կազմակերպություններում աշխատելու համար։ Արգելքը տարածվում է բոլոր պաշտոնների վրա՝ սկսած պահապանից մինչև տնօրեն։ Արգելքը վերաբերում է բոլոր կրթական հաստատություններին` մանկապարտեզներին, դպրոցներին, քոլեջներին։ Արգելքը վերաբերում է նաև համալսարանի բոլոր դասախոսներին, չնայած այն բանին, որ նրանք չէին աշխատում երեխաների հետ։ Ինչ վերաբերում է համալսարանի մնացած աշխատողներին (հաշվապահություն, կադրեր, գիտական անձնակազմ, տեխնիկական անձնակազմ և այլն), ապա այդ արգելքը, ըստ երևույթին, չէր տարածվում նրանց վրա։ Այս կատեգորիայի ստեղծումը առաջացրեց մի շարք սկանդալներ։ Այս կատեգորիայի գործազուրկները, ունենալով մարված դատվածություններ Քրեական օրենսգրքի վերը նշված հատվածների ոչ ծանր հանցագործությունների համար (բացառությամբ սեռական բնույթի հանցագործություների), ստացան վերոհիշյալ հաստատություններում աշխատելու իրավունք, բայց պայմանով, որ անչափահասների հանձնաժողովից նրանք վկայագիր բերեին։ Նույն իրավունքը տրվեց նաև այս կատեգորիայի այն զրկվածներին, որոնց նկատմամբ քրեական գործը կարճվել էր համաներումով, կողմերի հաշտեցման միջոցով՝ վաղեմության ժամկետի լրանալու հետ կապված։ Այնուամենայնիվ, Սահմանադրական դատարանը ընդունեց, որ Քրեական օրենսգրքի համապատասխան բաժնի ոչ ծանր հանցանքի համար չմարված դատավածություն ունեցող անձինք պետք է ազատվեին աշխատանքից՝ անկախ հանցագործությանը իրենց մասնակից լինելու հանգամանքներից։ Նա որոշեց աշխատանքի Այս կատեգորիայում գործազուրկների գտնվելու ժամանակահատվածը սահմանվում էր մինչև այն դատվածության մարումը։

Ռուսաստանում հանցավոր անցյալ ունեցող անձանց թիվը շատ մեծ է[43]։ Ըստ Ռուսաստանի Դաշնության Գերագույն դատարանի նախագահի նախկին առաջին տեղակալի գնահատականների, միայն 2008 թվականին դատվածություն ունեցող անձինք կազմում էին մոտ 15 միլիոն մարդ կամ Ռուսաստանի չափահաս տղամարդկանց մեկ քառորդը[43]։ Այս թվին պետք է ավելացվեն մեծ թվով քաղաքացիներ, որոնց քրեական գործերը կարճվել են ոչ վերականգնողական հիմունքներով։

Աշխատանքային խտրականությունը ըստ սեռի և տարիքի։ Այստեղ վերջին տարիներին պետությունը միջոցներ է ձեռնարկել խտրականության դեմ պայքարի ուղղությամբ։ Մինչև 2013 թվականը սեռի և տարիքի նկատմամբ խտրականությունը բացահայտ էր։ Թափուր աշխատատեղերի մասին հայտարարությունները բացահայտորեն նշում էին, որ, օրինակ, պահանջվում է մինչև 45 տարեկան կին։ Միևնույն ժամանակ, գործատուն որևէ կերպ չէր կարող հիմնավորել, թե ինչու է նրան պետք կին և ինչու հենց այս տարիքում։ Նման հայտարարությունները ընդունվել են անգամ զբաղվածության պետական ծառայության կողմից։ Միայն 2013 թվականի հուլիսի 14-ին ուժի մեջ է մտել դաշնային օրենքը, որն արգելում է հրապարակել թափուր աշխատատեղերի վերաբերյալ խտրական հայտարարություններ[46]։ Այս օրենքն արգելում էր հայտարարության մեջ նշել աշխատողի վերաբերյալ այնպիսի պահանջներ, որոնք պայմանավորված չեն աշխատանքային որակավորմամբ կամ դաշնային օրենսդրության պահանջներով։ Արգելված պահանջների ցանկը շատ լայն էր և ոչ սպառիչ։ Օրենքը լրացվեց Վարչական իրավախախտումների մասին օրենսգրքի «Թափուր աշխատատեղերի վերաբերյալ խտրական սահմանափակումներ պարունակող տեղեկատվության տարածում» 13.11.1 հոդվածով, որը վարչական պատասխանատվություն է նախատեսում ինչպես գործատուների համար, որոնք ներկայացնում էին խտրական հայտարարություն, այնպես էլ այն հրապարակող լրատվամիջոցների համար։ Տույժը խիստ չէ, վարչական տուգանքը նախատեսված է հետևյալ չափերով`

  • քաղաքացիների համար՝ 500-ից մինչև 1000 ռուբլի,
  • իրավաբանական անձանց համար՝ 10,000-ից 15,000 ռուբլի,
  • պաշտոնատար անձանց համար՝ 3000-ից մինչև 5000 ռուբլի[47]։

Հոդվածի ներդրումը հանգեցրեց զբաղվածության պետական ծառայությունների տվյալների բազաներից, ինչպես նաև լրատվամիջոցներից աշխատանքի խտրական հայտարարությունների անհետացմանը։ Դատական պրակտիկան ցույց է տալիս, որ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 13.11.1 հոդվածով պատիժ է սահմանված տարիքային սեռական և այլ չափանիշներ պարունակող խտրական հայտարարությունների համար։

Պետությունը պայքարում է Ռուսաստանում աշխատանքային իրավունքների առավել կոպիտ խախտումների դեմ։ Քրեական օրենսգրքի 145.1 հոդվածով նախատեսված է պատիժ՝ շահադիտական կամ այլ դրդապատճառներով ավելի քան 2 ամիս աշխատավարձեր, կենսաթոշակներ և կրթաթոշակներ չվճարելու համար։

Պաշտոնական դատական վիճակագրությունը ասում է, որ նշված հոդվածը շատ հազվադեպ է օգտագործվում (և դրա համար պատիժը սովորաբար կապված չէ իրական ազատազրկման հետ). 2009 թվականին Ռուսաստանի Դաշնության Քրեական օրենսգրքի 145.1-հոդվածով դատապարտվել է 162 մարդ, որոնցից միայն երկուսն են ազատազրկվել (մինչև 1 տարի), 39-ը դատապարտվել են փորձաշրջանով, իսկ 117-ը տուգանվել են[48]։ 2014 թվականին 145.1-րդ հոդվածով դատապարտվել է 155 մարդ (որից 29-ին՝ այս հոդվածը մեղսագրվել է այլ մեղադրանքներով)[4], ոչ մի մեղադրյալ չի ազատազրկվել, 114–ին նշանակվել է տուգանք[4]։

Բողոքի ցույցեր ընդդեմ աշխատանքային իրավունքների խախտումների

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2006 թվականից ի վեր Ռուսաստանում գործնականում զանգվածային գործադուլներ տեղի չեն ունեցել՝ իշխանությունների վրա ճնշման այս ձևը տարածված է ԵՄ-ում։ 1990-1999 թվականներին Ռուսաստանում գործադուլներին մասնակցել է տարեկան 120,2 հազարից մինչև 887,3 հազար մարդ[49]։ Այնուհետև գործադուլները կրճատվեցին, 2000-ին գործադուլ են հայտարարել 30.9 հազար մարդ, 2001 թվականին՝ 13.0 հազար մարդ, 2002 թվականին՝ 3,9 հազար մարդ, 2003 թվականին՝ 5,7 հազար մարդ[49]։ 2004-2005 թվականները գործադուլային շարժման կտրուկ աճի ժամանակաշրջան էին։ 2004 թվականին գործադուլ են հայտարարել 195,5 հազար մարդ, 2005 թվականին՝ 84,6 հազար մարդ[49]։

2006 թվականից ի վեր Ռուսաստանում զանգվածային գործադուլային շարժումը գրեթե բացակայում էր և նկատելի չէր նույնիսկ 2008-2010 թվականների ճգնաժամի պայմաններում։ 2006-2014 թվականներին Ռուսաստանում գործադուլ են հայտարարել տարեկան 10-ից մինչև 2900 մարդ[49]։ Գերակշռում են պետական մարմինների դեմ բողոքները։ Բողոքի ծայրահեղ միջոց է հացադուլը։

Սոցիալական իրավունքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տնտեսական իրավունքները սերտորեն կապված են սոցիալական իրավունքների հետ։ Սոցիալական իրավունքներն ապահովում են կենսապահովման և սոցիալական ապահովության նորմալ պայմաններ։ Դրանց են վերաբերվում սոցիալական ապահովության (սոցիալական ապահովագրության, կենսաթոշակային և բժշկական օգնության), բնակարանային ապահովման, հանգստի իրավունքը, մայրության իրավունքը և մանկության պաշտպանության. հաշմանդամ ծնողների՝ մեծահասակ աշխատունակ երեխաների խնամքի իրավունքը։

Հատուկ դեր է խաղում սոցիալական ապահովության իրավունքը, որն արտացոլում է պետության սոցիալական քաղաքականության բնույթը, որն ուղղված է անձի պատշաճ կյանքի և ազատ զարգացման համար ապահով պայմանների ստեղծմանը։ Յուրաքանչյուրին երաշխավորվում է սոցիալական ապահովություն կապված տարիքի, հիվանդության, հաշմանդամության, կերակրողին կորցնելու, երեխաների դաստիարակության և օրենքով սահմանված այլ դեպքերի հետ։ Միևնույն ժամանակ, պետական կենսաթոշակները և սոցիալական նպաստները սահմանվում են օրենքով։ Հիմնական սոցիալական իրավունքներից են այն իրավունքները, առանց որոնց քաղաքակիրթ հասարակության գոյությունն ու զարգացումը, առողջ ապրելակերպի պահպանումը և մարդկային քաղաքակրթության հետագա զարգացումը անհնար է։ Առաջնահերթը բնակարանային իրավունքն է (հոդված 40)։ Պետությունը երաշխավորում է, որ ոչ ոք չի կարող կամայականորեն զրկվել բնակարանից, բայց չի ստանձնում բոլորին բնակարանով ապահովելու պարտավորություն, չնայած որ դրա համար պայմաններ է ստեղծում՝ խրախուսելով բնակարանաշինությունը։

Յուրաքանչյուր ոք ունի առողջության պաշտպանության իրավունք, ներառյալ բժշկական օգնությունը (հոդված 41)։ Այդ նպատակով ֆինանսավորվում են ոչ միայն դաշնային ծրագրերը, այլ ներդրվում է առողջության պարտադիր ապահովագրությունը, ինչպես նաև թույլատրվում է մասնավոր առողջության համակարգի զարգացումը, խրախուսվում են այնպիսի գործողություններ, որոնք նպաստում են մարդու առողջության բարելավմանը, ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի զարգացմանը, ինչպես նաև բնապահպանական և սանիտարահամաճարակային բարեկեցությանը։ Սա ենթադրում է բարենպաստ շրջակա միջավայրի սահմանադրական իրավունք, հուսալի տեղեկատվություն դրա վիճակի մասին, ինչպես նաև շրջակա միջավայրի խախտմամբ առողջությանը կամ գույքին պատճառված վնասի փոխհատուցմանը (հոդված 42)։

Կրթության իրավունքը երաշխավորվում է պետական կամ համայնքային ուսումնական հաստատություններում և ձեռնարկություններում նախադպրոցական, հիմնական և միջնակարգ մասնագիտական կրթության ընդհանուր մատչելիությունը։ Ռուսաստանում զարգանում է նաև մասնավոր ուսումնական հաստատությունների ցանցը։ Միևնույն ժամանակ, պետությունը սահմանում է դաշնային պետական կրթական ստանդարտներ, որոնք պետությանը հնարավորություն են տալիս պահանջներ ներկայացնել բոլոր տեսակի ուսումնական հաստատությունների համար։

Պետական կենսաթոշակների ցածր մակարդակը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Կենսաթոշակային ապահովությունը Ռուսաստանում

Տարբեր տեսակի պետական կենսաթոշակ ստացող անձինք կազմում են Ռուսաստանի բնակչության ավելի քան քառորդ մասը։ 2015 թվականին Ռուսաստանի 43 միլիոն քաղաքացի ստանում էր պետական կենսաթոշակ[50]։ Ռուսաստանում ոչ պետական կենսաթոշակային ապահովագրությունը վատ է զարգացած, 2015 թվականին ՌԴ Կենսաթոշակային ֆոնդի հաշվառված կենսաթոշակառուների (մոտ 1,5 միլիոն մարդ) միայն 3.6%-ն է Ռուսաստանում ստացել ոչ պետական կենսաթոշակներ[51]։ Ծերության պետական կենսաթոշակի միջին չափը շարունակում է մնալ ցածր՝ 2016 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ՝ 12.080.9 ռուբլի[52] (200 դոլարից ցածր՝ այդ օրվա փոխարժեքով)։ Այնուամենայնիվ, շատ թոշակառուների համար պետական ծերության կենսաթոշակը շատ ավելի ցածր է, ինչի մասին են վկայում հետևյալ տվյալները։ 2015 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ կենսապահովման մակարդակից ցածր կենսաթոշակ ստացող 5283309 թոշակառուներ ստացել են սոցիալական կենսաթոշակային հավելում[53]։ 2010 թվականի հունվարի 1-ից այս հավելումը ստանում էին այն կենսաթոշակառուները, ովքեր կենսապահովման նվազագույնից ցածր կենսաթոշակ էին ստանում[54], որը 2015 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ կազմում էր ամսական 7161 ռուբլի[55] (մոտ $ 100)։ Հավելման վճարումն իրականացվում է ստացված կենսաթոշակի չափի և կենսաթոշակառուի կենսապահովման նվազագույնի միջև տարբերության չափով (միջին հաշվով 2015 թվականին դաշնային սոցիալական հավելումը կազմել է 2149,55 ռուբլի)[50]։ Աշխատանքային կենսաթոշակառուները, ովքեր կենսաապահովման մինիմում մակարդակից ցածր կենսաթոշակ են ստանում, կենսաթոշակի սոցիալական հավելում չեն ստանում[54], այս կարգի կենսաթոշակառուների թիվը 5.2 միլիոնից ավելի է։ Հատկապես ցածր է այն մարդկանց կենսաթոշակը, որոնք բարձր աշխատավարձ չեն ունեցել հիվանդ հարազատներին խնամելու պատճառով։

Կրթության իրավունքը Ռուսաստանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Կրթությունը Ռուսաստանում

Կրթության իրավունքի իրացման հետ կապված խնդիրներից մեկը մանկապարտեզների պակասն է և քաղաքապետարանի մանկապարտեզում տեղ զբաղեցնելու նշանակալի հերթերը (որտեղ երեխայի պահպանման ծախսերը շատ ավելի փոքր են, քան առևտրային մանկապարտեզներում)։ Այս խնդրի հետ կապված, Ռուսաստանի Դաշնության մարդու իրավունքների հանձնակատարը 2016 թվականի զեկույցում նշել է, որ Ռուսաստանում 60 հազար բնակավայրում, որտեղ 400 հազար երեխա է ապրում, մանկապարտեզներ չկան[56]։ 2017 թվականին մանկապարտեզում տեղի համար նախատեսված հերթում եղել է 3 տարեկանից ցածր 326 հազար երեխա[56]։ Բացի այդ, կան դեպքեր, երբ նույնիսկ 4-5 տարեկան երեխաները տեղ չեն ստանում[56] Ռուսաստանի որոշ շրջաններում երեխաները, ովքեր միայն ժամանակավոր գրանցում ունեն բնակության վայրում, գտնվում են խտրական վիճակում։ Մանկապարտեզներում նրանց տեղեր են հատկացվում միայն այն դեպքում, եթե կարիք չունեն երեխաներ նրանց միջև, ովքեր մշտապես բնակվում են գրանցման վայրում[56]։ Նման անհաջողություններ տեղի են ունեցել 2016 թվականին Մոսկվայում[56]։

Բողոքարկման և լոբբիզմի իրավունք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես նաև` Լոբբիզմը Ռուսաստանում

Գարեգին Թոսունյան` Ռուսական բանկերի լոբիստական ասոցիացիայի ղեկավար

2017 թվականի դրությամբ Ռուսաստանում դաշնային մակարդակում լոբբիզմը հատուկ կարգավորող կարգավորող նորմատիվ ակտեր չկան։ Հետևաբար, լոբբիզմի իրավական հիմքը իրականում Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրության նորմերն են` հոդված 30 կետ 1 («Յուրաքանչյուր ոք ունի միավորումների իրավունք, ներառյալ արհմիություններ ստեղծելու իրավունքը` իրենց շահերը պաշտպանելու համար։ Հասարակական միավորումների գործունեության ազատությունը երաշխավորված է»), հոդված 45, կետ 2 (յուրաքանչյուր քաղաքացու իրավունքն է պաշտպանել իր իրավունքներն ու ազատությունները օրենքով չարգելված բոլոր միջոցներով), հոդված 33 («Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիները իրավունք ունեն անձամբ դիմել, ինչպես նաև անհատական և կոլեկտիվ դիմումներ ներկայացնել պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններին»)[57]։ Տարածաշրջանային մակարդակում «լոբբինգի» հայեցակարգը առկա է «Կրասնոդարի երկրամասում օրինաստեղծ և կարգավորող իրավական ակտերի մասին» օրենքում, որտեղ լոբբինգի տակ հասկացվում է «հատուկ լիազորված անձանց կողմից լոբբինգ անցկացնել տարածաշրջանային օրենսդրությամբ զբաղվող մարմնի հետ տեղեկատվական փոխգործակցության համար` տարածաշրջանային օրենսդրության ոլորտում համապատասխան կազմակերպությունների շահերը արտահայտելու նպատակով»[58]։ Այսպիսով, Ռուսաստանում բողոքարկման սահմանադրական իրավունքը (ինչպես և մյուս երկրներում) իրականում դառնում է լոբբինգի իրավունք։ Միայն Ռուսաստանում լոբբինգի իրավունք կարող է իրականացնել ոչ միայն անհատ քաղաքացիները և նրանց շահույթ չհետապնդող միավորումները (օրինակ, արհմիությունները), այլ հիմնականում խոշոր բիզնեսի ներկայացուցիչների ասոցիացիաները։ Ռուսաստանում լոբբիստների թվի և դրանց ֆինանսավորման չափի մասին տվյալները մոտավոր են, քանի որ չկա լոբբիստների գրանցման համակարգ և դրանց գործունեության վերաբերյալ հաշվետվությունների ներկայացման կարգ։ Այնուամենայնիվ, այս ոլորտի տնտեսական բաղադրիչի որոշ գնահատականներ կան։ 2012 թվականի սեպտեմբերին Գործարարների և կառավարության միջև փոխգործակցության խնդիրների ուսումնասիրության կենտրոնը «Ռուսաստանի պետական կառավարման մարմինների հետ լավագույն մասնագետների հարաբերությունների» տարեկան գնահատականը պատրաստելու շրջանակներում անցկացվել է 30 հարցվածների անանուն հետազոտություն (տնօրենների, փոխնախագահների), որոնք պատասխանատու են ընկերությունների և պետական իշխանությանմարմինների հետ շփման համար[59]։ Ընդ որում հարցումներին մասնակցել են ինչպես ռուսական, այնպես էլ արևմտյան ընկերությունների բարձրաստիճան աշխատակիցները[59]։ Ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ 2012 թվականին Ռուսաստանում լոբբինգի համար ծախսվել է մոտ 200 միլիոն դոլար, իսկ լոբբիստների թիվը (միայն կորպորատիվ հատվածը) կազմում էր մոտ հազար մարդ[59]։

Լոբբինգի արշավի արժեքը կախված է լոբբինգի առարկայից, կարգավորող իրավական ակտի բնույթից, ինչպես նաև այլ հանգամանքներից (օրինակ՝ Պետդումայում օրինագծի ընթերցումը)։ Բացի այդ, երբեմն անհրաժեշտ է լինում գումար ծախսել լոբբինգին հակադարձող օրինագծի հակառակորդների փաստարկները դիմագրավելու համար։ Օրինակ՝ դաշնային բյուջեում փոփոխություններ կատարելու լոբբինգը ամենաթանկն է[60]։ Եթե օրինագիծը ապահովում է զգալի ֆինանսական օգուտներ (մրցակիցների ապրանքների և ծառայությունների շուկան ընդլայնելու սահմանափակումը), ապա լոբբինգը կարող է տևել տարիներ և կարժենա միլիոնավոր դոլարներ։ Օրինակ՝ ԱՊՊԱ-ի օրինագծի համար լոբբինգը (այն զգալիորեն ընդլայնել է ապահովագրական ծառայությունների սպառողների շրջանակը) տևել է 6 տարի, իսկ ապահովագրողների ծախսերը (ըստ տարբեր գնահատականների) կազմել են մինչև 5 միլիոն դոլար[61]։ Օրինագծի նախաձեռնողներն էին «Սոգլասիե» ապահովագրական ընկերության գլխավոր տնօրեն Իգոր Ժուկը և «ՌԱՍՈՎՏ»-ի ղեկավար Անդրեյ Սլեպնևը[62]։ Օրինագծի լոբբինգի համար հատկացված միջոցները ծախսվել են լավագույն իրավաբանների ծառայությունների, խորհրդարանական լսումների և խորհրդաժողովների անցկացման նպատակով[63]։

Ընտրելու և ընտրվելու իրավունք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանում 18 տարին լրացած բոլոր քաղաքացիները իրավունք ունեն ընտրելու` անկախ իրենց սեռից, սեփականության կարգավիճակից կամ ազգությունից։ Այնուամենայնիվ, Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրության համաձայն, ազատազրկման դատապարտված բոլոր անձինք զրկվում են քվեարկության իրավունքից (անկախ կատարված հանցագործության ծանրությունից և պատժի տևողությունից)։ 2014 թվականին Ռուսաստանում կային 551.3 հազար այդպիսի ընտրական իրավունքից զրկված անձինք (դատապարտյալներ, որոնք պահվում են ուղղիչ գաղութներում մեծահասակների և 18 տարեկանից բարձր անձանց համար, ովքեր գտնվում էին անչափահասների ուղղիչ գաղութներում) (բացառությամբ բանտերում պատիժ կրող անձանցից)[64]։ Մի քանի բանտարկյալներ դիմել են ՄԻԵԴ, որը նրանց աջակցել է (Անչուգովը և Գլադկովը ընդդեմ Ռուսաստանի Դաշնության)։ 2013 թվականին միաձայն ընդունված ՄԻԵԴ-ի որոշման մեջ (ռուս դատավորը նույնպես կողմ է քվեարկել) արտահայտվել է այն դիրքորոշումը, որ պետությունն իրավունք չունի զրկել ազատազրկման պատիժ կրող անձանց ակտիվ ընտրական իրավունքից ՝ անկախ հանցագործության ծանրությունից[65]։ Այնուամենայնիվ, Ռուսաստանի իշխանությունները 2014 թվականին չեն կատարել այդ որոշումը, պատճառաբանելով, որ դրա հետ կապված պետք է անցկացվեն խորհրդատվական աշխատանքներ, այդ թվում՝ գիտական համայնքի հետ[66]։ 2016 թվականին Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրական դատարանը հաստատեց, որ ՄԻԵԴ-ի որոշումը նվազ վտանգավոր հանցագործությունների համար դատապարտված անձանց ընտրելու իրավունք տրամադրելու վերաբերյալ չի կարող կատարվել, քանի որ այն հակասում է Ռուսաստանի Սահմանադրությանը, բայց միևնույն ժամանակ չի բացառել, որ դաշնային օրենսդիր մարմինը կարող է թույլ տալ որոշ բանտարկյալների տեղափոխել (օրինակ ՝ քրեակատարողական գաղութում պատիժ կրող անձանց համար) ազատության պարտադիր սահմանափակում ներառող ռեժիմի, բայց առանց դրանց քվեարկության իրավունքի սահմանափակումների[67]։

Այն անձինք, որոնք երբևէ դատապարտվել են ազատազրկման ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործությունների համար, 2012 թվականին Ռուսաստանում զրկվել են ընտրվելու իրավունքից՝ անկախ պատժի կրման պահից անցած ժամանակահատվածի։ Ռուսաստանում հանցագործությունները համարվում են լուրջ, որոնց համար առավելագույն պատիժը գերազանցում է 5 տարվա ազատազրկումը։ Մի շարք քաղաքացիների բողոքների հիման վրա, 2013 թվականին Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրական դատարանը պասիվ ընտրական իրավունքից այդպիսի անորոշ և անվերապահ զրկումը ճանաչեց հակասահմանադրական[68]։ 2014 թվականին սահմանվեց, որ ծանր հանցագործության համար դատապարտված անձը 10 տարի ժամկետով զրկվում է պասիվ ընտրական իրավունքից ՝ քրեական գործի վարույթը հանելու կամ մարելու պահից, իսկ առանձնապես լուրջի համար՝ նույն պահից 15 տարի ժամկետով։ 2011 թվականի սեպտեմբերի վերջին Ռուսաստանի Մարդու իրավունքների խորհուրդը կոչ արեց Եվրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովին ճանաչել Ռուսաստանում ժողովրդավարական ընտրությունների սահմանակարգի լուծարումը[69]։ «Մենք ստիպված ենք արձանագրել, որ Ռուսաստանում ընտրական սահմանակարգի ներկայիս իրավիճակը որպես ամբողջություն չի համապատասխանում ոչ միջազգային պարտավորություններին, ոչ էլ ազգային օրենսդրությանը», - ասվում է հայտարարության մեջ։ Բողոքարկման հեղինակները նշում են, որ Ռուսաստանին մերժվել է մի շարք ընդդիմադիր կուսակցությունների հիմնական լրատվամիջոցների ընտրություններին մասնակցելու իրավունքի գրանցումը։

2011 թվականի օգոստոսի 19-23-ը, «Լևադա» կենտրոնի կողմից անցկացված հետազոտության համաձայն, ռուսների 54%-ը համոզված է, որ Ռուսաստանի Պետդումայի ընտրությունները կեղծվում են[70]։ Հարցվածների կեսից ավելին կարծում է, որ Պետդումայում տեղերի բաշխումը տեղի է ունենում իշխանությունների որոշմամբ։ 2011 թվականի դեկտեմբերին Ռուսաստանի տարբեր քաղաքներում տեղի ունեցան բողոքի բազմաթիվ ցույցեր ընդդեմ Պետդումայի ընտրությունների արդյունքների կեղծման։ Ըստ «Լևադա կենտրոն»-ի հարցման, ռուսների գրեթե կեսը աջակցում է ընտրությունների զանգվածային խախտումների դեմ անցկացվող հանրահավաքներին[71][72]։

Ընտրական օրենսդրության խախտման համար (կախված իրավախախտումից), Ռուսաստանը նախատեսում է վարչական կամ քրեական պատասխանատվություն ( ընդհուպ մինչև ազատազրկում)։ Սակայն, ըստ պաշտոնական տվյալների, Ռուսաստանում ընտրական օրենսդրությունը խախտելու համար ընտրական հանձնաժողովների անդամների համար իրական ազատազրկում չի նախատեսվում։ Ռուսաստանի Դաշնության Գերագույն դատարանին առընթեր դատական դեպարտամենտի տվյալների համաձայն, Ռուսաստանի Դաշնության քրեական օրենսգրքի 142-րդ հոդվածի 14-րդ հոդվածի 1-ին մասով` 2016 թվականի 1-ին կեսին, քրեական գործերը քննվել են ընտրական հանձնաժողովների 83 անդամների նկատմամբ, որոնցից ոչ մեկը չի ստացել իրական ազատազրկում, և յուրաքանչյուր հինգերորդը Դատարանի կողմից ազատ է արձակվել համաներումով կամ ակտիվ զղջման միջոցով[73]։

Աղջիկների թլպատում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես նաև` Կանանց թլպատում

Ռուսաստանի կովկասյան որոշ շրջաններում կիրառվում է համաշխարհային հանրության կողմից դատապարտված կանանց թլպատման ծիսակարգ։ Հետազոտող Ս. Սիրաժուդինովայի խոսքով՝ կանանց թլպատման ավանդույթը 2010-ականների սկզբին զանգվածաբար կիրառվել է Դաղստանի Կիզիլյուրտ, Ղզլարի, Տառումովսկի և Խասավյուրտովսկի շրջանների ավարական և անդո-ցեզական ժողովուրդների որոշ ներկայացուցիչների շրջանում[74]։ Ըստ Ս. Սիրաժուդինովայի, Ռուսաստանի այլ շրջաններում կանանց թլպատումը գրեթե երբեք չի կիրառվել, բացի Չեչնիայի փոքր փակ խմբերում առանձին դեպքերի[74]։ Թլպատումը կատարվում է 5-ից 12 տարեկան աղջիկների շրջանում[74]։ Կարելը սովորաբար չի գործածվում[74]։ 2016 թվականին հրապարակված զեկույցի համաձայն, թլպատումը երբեմն կատարվում է հիվանդանոցներում, բայց ավելի հաճախ այն կատարվում է տանը այնպիսի մարդկանց կողմից, ովքեր չունեն բժշկական կրթություն[75]։ Կնոջ թլփատման ծիսակարգը ինքնին (կտրվածքներ կատարելը, ինչպես նաև որոշ սեռական օրգաններ հեռացնելը) շատ ցավոտ է, և երբեմն հանգեցնում է աղջկա մարմնի վարակի[74]։ Ըստ Ս. Սիրաժուդինովայի, տեղական իշխանությունները որևէ կերպ չեն արձագանքում այդ դեպքերին[74]։ Ինչ վերաբերում է կրոնական գործիչներին, հիմնականում մուսուլման հոգևորականությանը, ապա նրանց դիրքորոշումն ակնհայտորեն երկիմաստ է։ 2016 թվականի օգոստոսին սկանդալ էր հասունացել, երբ Կարաչայ-Չերքեզիայի մուֆտի Իսմայիլ Բերդիևը, հանդես էր եկել «բոլոր կանանց թլպատելու» օգտին և միայն այն բանից հետո, երբ նրա դիրքորոշումը վրդովմունք առաջացրեց համացանցում, ասաց, որ կատակում է[76]։

Իրավիճակը Չեչնիայում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տե՛ս նաև` Մարդու իրավունքները Չեչնիայում երկրորդ Չեչենական պատերազմի ժամանակ

Մինչև 2009 թվականի ապրիլը Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը 104 վճիռ էր կայացրել Չեչնիայի գործերով[77][78], և հենց Ռուսաստանում դատարանները քննել էին ռազմական կոնֆլիկտի ընթացքում մարդու իրավունքների խախտումներին վերաբերող մի շարք գործեր (Բուդանովի գործ, Արաքչեևի գործ և այլն)։ Արձանագրվել են նաև անջատողականների կողմից մարդու իրավունքների խախտումներ[79][80]։ Քննադատություն է հնչել նաև Չեչնիայի քաղաքացիական իշխանությունների դեմ՝ հանրապետությունում կանանց իրավիճակի վերաբերյալ[81]։

Ըստ «Նովայա գազետա»-ի՝ Չեչնիայում իրավապահները սպանել են 27 մարդու, որոնք ձերբակալվել էին 2017 թվականի հունվարին 2016 թվականի հոկտեմբերին արտագերատեսչական պահպանության աշխատողի սպանության հետ կապված[82]։

Առևանգման մասին պնդումները Հյուսիսային Կովկասում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդու իրավունքների պաշտպանության «Հուշահամալիր» ընկերությունը նշում է, որ 2000-2010 թվականների ընթացքում Չեչնիայում, Ինգուշեթիայում, Հյուսիսային Օսիայում, Ալանիայում, Դաղստանում և Կաբարդինո-Բալկարիայում տեղի ունեցած առևանգումների ճնշող մեծամասնության հանգամանքները հստակ ցույց են տալիս իրավապահ մարմինների ներգրավվածությունը այդ գործընթացում և տեղի ունեցածը անօրինական բռնությունների մի ամբողջ համակարգ է այդ թվում՝ առևանգումը, նրանց անօրինական գաղտնի բանտերում պահելը և առևանգվածներից ոմանց նկատմամբ արտադատական մահապատիժները։

Կովկասյան ծագում ունեցողների իրավունքների խախտումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փաստաբանները, իրավապաշտպանները և հասարակական կազմակերպությունների ակտիվիստները նշում են, որ Մոսկվայում Կովկասի բնակիչների և Ռուսաստանի այլ մեգոպոլիսներում մարդու իրավունքները հաճախ խախտվում են, սա ամենախոցելի խումբն է, որի ներկայացուցիչների մեջ իրավապահները երբեմն տեսնում են միայն միջոցներ «վաստակելը»։ Ավելի վաղ «Կովկասյան հանգույց» ինտերնետային պորտալը բազմիցս զեկուցում էր Հարավային և Հյուսիսային Կովկասի ներգաղթյալների խնդիրների մասին, որոնք առաջացել են Ռուսաստանի խոշոր քաղաքներում, ներառյալ առևանգումներն ու ապօրինի կալանավորումները, ինչպես նաև իրենց հայտարարությունների հիման վրա քրեական գործեր հարուցելը մերժելը։

ԼԳԲՏ համայնքի իրավունքների ոտնահարում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ ԼԳԲՏ իրավունքները Ռուսաստանում

2010 թվականի վերջին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը գտավ, որ Մոսկվայում գեյ-շքերթների արգելումը և դրանց վերաբերյալ Ռուսաստանի դատարանների որոշումները մարդու իրավունքների խախտում են հանդիսանում՝ Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 11-րդ, 13-րդ և 14-րդ հոդվածների համաձայն, գտնելով, որ առկա է խտրականություն, սեռական կողմնորոշման, խաղաղ հավաքների իրավունքի ոտնահարման և արդյունավետ դատական պաշտպանության[83]։ Բացի այդ, ըստ իրավապաշտպանների հաղորդումների, Ռուսաստանում մարդու իրավունքների խախտումները սեռական փոքրամասնությունների դեմ համակարգված բնույթ են կրում և վերաբերում են այնպիսի ոլորտներին, ինչպիսիք են մարդու արժանապատվության իրավունքը, գաղտնիության իրավունքը, մշակութային կյանքին մասնակցելու իրավունքը, իրավունքը առողջապահության հավասար մատչելիություն, կազմակերպման ազատության իրավունք, խաղաղ հավաքների իրավունք և այլն[84]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Раздел 1, Глава 1, Статья 1 Конституции России)
  2. ↑ Обязанность является формальной, так как не предусмотрено никакой ответственности за несоблюдение данной обязанности.
  3. ↑ Устаревший или неподдерживаемый веб-обозреватель
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «Судебный департамент». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 23-ին.
  5. ↑ «Amnesty International». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 24-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Грани. Ру // Политика / Россия / «Международная амнистия»: Российская милиция пытает подозреваемых<
  7. ↑ Владимир Ардаев (2006 թ․ հունվարի 30). «Четверть миллиона пострадавшему от пыток» (ռուսերեն). BBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 16-05-2015-ին.
  8. ↑ «Россиянка, которую в 1999 году избили милиционеры, выиграла Страсбургский суд против РФ» (ռուսերեն). NEWSru.com. 2006 թ․ մարտի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 16-05-2015-ին.
  9. ↑ «Россия снова заплатит за свою милицию» (ռուսերեն). BBC News. 2006 թ․ մարտի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 16-05-2015-ին.
  10. ↑ Затянувшиеся дела: башкирские матери ищут убийц, Олег Болдырев, Русская служба Би-би-си, 31 мая 2007 года.
  11. ↑ Заявка № 51952/08: Ольга и Олег Карамовы против России. Изложение Фактов, подана в ЕСПЧ 26 августа 2008-го года
  12. ↑ Аверина Ю. В. Городская печать в процессе социальных трансформаций // Вестник Казанского государственного университета культуры и искусств. — 2009. — № 4. — С. 6
  13. ↑ Аверина Ю. В. Городская печать в процессе социальных трансформаций // Вестник Казанского государственного университета культуры и искусств. — 2009. — № 4. — С. 5
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 «Amnesty International. Годовой доклад 2016/2017. Права человека в мире» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ ապրիլի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 24-ին.
  15. ↑ «Сводные статистические сведения о состоянии судимости в России за 2011 год». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 19-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 «Сводные статистические сведения о состоянии судимости в России за 2015 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 24-ին.
  17. ↑ Экстремизм до степени смешения
  18. ↑ Карикатура на борьбу с экстремизмом
  19. ↑ Венецианская комиссия раскритиковала российские законы о ФСБ и экстремизме
  20. ↑ Совет Европы призвал Россию пересмотреть определение экстремизма
  21. ↑ В Ростовской области полицейский осужден за фальсификацию дела об экстремизме(չաշխատող հղում)
  22. ↑ 22,0 22,1 Путин ужесточил наказание за призывы к сепаратизму
  23. ↑ Пять лет за фашизм
  24. ↑ Против жителя Магадана возбудили уголовное дело за клевету на губернатора
  25. ↑ В Магадане возбуждено уголовное дело в отношении местного жителя, подозреваемого в клевете на губернатора Магаданской области
  26. ↑ Дело Давидыча потеряло рифму
  27. ↑ 27,0 27,1 Права человека в Российской Федерации. Сб. докл. о событиях 2014 г. — М, 2015. — С. 23
  28. ↑ МЕМОРАНДУМ КОМИССАРА ПО ПРАВАМ ЧЕЛОВЕКА О СВОБОДЕ СОБРАНИЙ В РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ
  29. ↑ Религиоведение / Энциклопедический словарь. -М.: Академический проект, 2006. −1256 с.
  30. ↑ Верховный суд РФ ликвидировал российское отделение «Свидетелей Иеговы». Интерфакс, 20.04.2017.
  31. ↑ «Верховный суд конфисковал имущество "Свидетелей Иеговы"». ՌԻԱ Նովոստի. 2017 թ․ ապրիլի 20. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 20-ին..
  32. ↑
  33. ↑ «Свидетели Иеговы» включены в список запрещённых в России организаций // Интерфакс-Религия, 17.08.2017
  34. ↑ Ревоненко А. Выбивали двери, клали на пол, угрожали оружием: в России продолжаются массовые задержания свидетелей Иеговы Արխիվացված 2019-04-06 Wayback Machine // МБХ-Медиа, 25.05.2018
  35. ↑ «Российский суд приговорил свидетеля Иеговы из Дании к шести годам за экстремизм» // Русская служба Би-би-си, 6.02.2019
  36. ↑ «Russia: The authorities must release Dennis Christensen, Danish prisoner of conscience and Jehovah's Witness»
  37. ↑ «European Parliament resolution on the upcoming presidential election in Russia» (անգլերեն). The European Parliament. 2012 թ․ փետրվարի 14. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 29-ին.
  38. ↑ «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 24-ին.
  39. ↑ http://ombudsmanrf.org/upload/files/docs/appeals/doclad2013.pdf
  40. ↑ Устаревший или неподдерживаемый веб-обозреватель
  41. ↑ Президент РФ увеличил штрафы за невыплату зарплаты и сроки обращения в суд за её взысканием
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 Доклад о деятельности Уполномоченного по правам человека в Российской Федерации за 2016 год Արխիվացված 2017-06-10 Wayback Machine. С. 78.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 43,4 Почти четверть мужского населения уже прошла тюремные университеты
  44. ↑ «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 24-ին.
  45. ↑ «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 24-ին.
  46. ↑ Объявления о вакансиях. Что нужно знать работодателю?
  47. ↑ Устаревший или неподдерживаемый веб-обозреватель
  48. ↑ «Судебный департамент». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 24-ին.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 49,3 Геташвили М. А. Динамика забастовочного движения в современном российском обществе // Вестник Пермского национального исследовательского политехнического университета. Социально-экономические науки. — 2016. — № 3. — С. 161.
  50. ↑ 50,0 50,1 «Отчет от 7 апреля 2016 г. «Об итогах работы Министерства труда и социальной защиты Российской Федерации в 2015 году и задачах на 2016 год»». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 25-ին.
  51. ↑ «Численность получателей негосударственных пенсий в Российской Федерации». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 25-ին.
  52. ↑ «Средний размер назначенных пенсий по видам пенсионного обеспечения и категориям пенсионеров в Российской Федерации». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 25-ին.
  53. ↑ «Численность пенсионеров, получающих социальные доплаты к пенсии в целях доведения уровня материального обеспечения пенсионера до величины прожиточного минимума пенсионера в Российской Федерации». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 25-ին.
  54. ↑ 54,0 54,1 Заявление Пенсионного фонда Российской Федерации относительно выплаты социальной доплаты к пенсиям неработающих пенсионеров до уровня регионального прожиточного минимума пенсионера
  55. ↑ «Величина прожиточного минимума в целях установления социальной доплаты к пенсии в Российской Федерации». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 25-ին.
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 56,4 Доклад о деятельности Уполномоченного по правам человека в Российской Федерации за 2016 год Արխիվացված 2017-06-10 Wayback Machine. С. 107.
  57. ↑ Субочев В. В. Лоббизм в России: природа, специфики, проблемы правового регулирования // Право и управление. XXI век. — 2014. — № 2. — С. 35
  58. ↑ Спектор Е. И. Особенности и перспективы правового регулирования лоббизма в России // Журнал российского права. — 2016. — № 11 (239). — С. 15 — 16
  59. ↑ 59,0 59,1 59,2 Толстых П. А. Политико-экономическая теория лоббизма // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. — 2013. — № 1-2. — С. 185
  60. ↑ Толстых П. А. GR. Практикум по лоббизму в России. — М.: Альпина Бизнес Букс, 2007. — С. 108
  61. ↑ Толстых П. А. GR. Практикум по лоббизму в России. — М.: Альпина Бизнес Букс, 2007. — С. 238—239
  62. ↑ Толстых П. А. GR. Практикум по лоббизму в России. — М.: Альпина Бизнес Букс, 2007. — С. 238
  63. ↑ Толстых П. А. GR. Практикум по лоббизму в России. — М.: Альпина Бизнес Букс, 2007. — С. 239
  64. ↑ «Правонарушения::Федеральная служба государственной статистики». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 25-ին.
  65. ↑ Решения ЕСПЧ по жалобам против России, принятые в июле 2013 г
  66. ↑ Анчугов и Гладков против России
  67. ↑ «19 апреля 2016 года Конституционный Суд провозгласил Постановление по делу о возможности исполнения постановления Европейского суда по правам человека от 4 июля 2013 года «Анчугов и Гладков против России»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 25-ին.
  68. ↑ «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 25-ին.
  69. ↑ Правозащитники просят ПАСЕ признать отсутствие в России демократических выборов Արխիվացված 2011-10-11 Wayback Machine // Права человека в России, 23 сентября 2011
  70. ↑ Россияне о декабрьских выборах в Думу // Левада-Центр, 13 сентября 2011
  71. ↑ Почти половина россиян поддерживают митинги против массовых нарушений на выборах Արխիվացված 2012-01-05 Wayback Machine // Права человека в России, 28 декабря 2011
  72. ↑ Россияне об акциях протеста и прошедших выборах Արխիվացված 2012-01-05 Wayback Machine // Левада-Центр, 28 декабря 2011
  73. ↑ «Голос»: Власть продолжает недооценивать безнаказанность преступлений на выборах
  74. ↑ 74,0 74,1 74,2 74,3 74,4 74,5 «Ведут девочек под нож в угоду мужчинам» Как и для чего проводится женское обрезание в Дагестане
  75. ↑ Отчет «Правовой инициативы» по результатам качественного исследования «Производство калечащих операций на половых органах у девочек в Республике Дагестан»
  76. ↑ «Я пошутил»: муфтий Бердиев окончательно отказался от идеи женского обрезания. Он сделал это после поднявшегося скандала и угрозы уголовного преследования
  77. ↑ «Европейский Суд вынес сотое решение, касающееся конфликта в Чечне». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 14-ին.
  78. ↑ Дела по Северному Кавказу в ЕСПЧ
  79. ↑ Нарушения норм гуманитарного права чеченской стороной Արխիվացված 2017-04-05 Wayback Machine // Массовые нарушения прав человека в ходе вооруженного конфликта в Чечне. Трусевич О. Г. (сост.) //Доклад о соблюдении прав человека в Российской Федерации в 1999 году.
  80. ↑ Лохман Д. Международное Гуманитарное Право и военный конфликт в Чечне
  81. ↑ Ганнушкина С. Право быть человеком «Ежедневный Журнал», 09.12.2008.
  82. ↑ Подвал имени Кадырова. Новые подробности массовой внесудебной казни 27 жителей Чечни. Расследование Елены Милашиной
  83. ↑ Страсбург разрешил гей-парады в Москве
  84. ↑ «Доклад «Положение лесбиянок, геев, бисексуалов, трансгендеров в Российской Федерации» на сайте МХГ». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 26-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մարդու_իրավունքները_Ռուսաստանում&oldid=10047408» էջից